Food trend: Εμπλουτισμός τροφίμων. Πώς και γιατί σου κάνει καλό!

Ο εμπλουτισμός τροφίμων (food fortification) είναι η προσθήκη κάποιων συστατικών (κυρίως βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων) σε ευρέως καταναλισκόμενα τρόφιμα με σκοπό την κάλυψη αναγκών του πληθυσμού και τη βελτίωση του επιπέδου υγείας. Εφαρμόστηκε για πρώτη φορά τις δεκαετίες του 1930-1940. Στις ανεπτυγμένες χώρες έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αύξηση της διαιτητικής πρόσληψης μικροθρεπτικών συστατικών, με αποτέλεσμα να έχουν περιοριστεί στο ελάχιστο οι ελλείψεις. Από την άλλη πλευρά, στις αναπτυσσόμενες χώρες, η τεχνική του εμπλουτισμού ολοένα και περισσότερο αναγνωρίζεται ως ένα αποτελεσματικό μακροπρόθεσμο μέσο για την βελτίωση της διατροφικής κατάστασης του πληθυσμού. Τα πλεονεκτήματα του εμπλουτισμού είναι ότι δεν απαιτεί αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες του πληθυσμού, εφαρμόζεται τις περισσότερες φορές γρήγορα και μπορεί να διατηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Θεωρείται ένα από τα πιο αποτελεσματικά, σε σχέση με το κόστος, μέσα για την αντιμετώπιση ελλείψεων μικροθρεπτικών συστατικών.

Ποια είναι τα συστατικά που επιλέγονται

Η επιλογή του να προστεθεί μια βιταμίνη ή ένα άλλο συστατικό σε ένα τρόφιμο γίνεται με βάση την επιστημονική βιβλιογραφία, δημογραφικά και στατιστικά στοιχεία και επιστημονικές μελέτες, οι οποίες δείχνουν ποια συστατικά λείπουν και έχει ανάγκη να προσλάβει ένας πληθυσμός ή μια χώρα. Ένα τέτοιο παράδειγμα είχαμε πρόσφατα στη χώρα μας με μια πολύ σημαντική μελέτη που έρχεται να αναδείξει τα σημαντικά διατροφικά προβλήματα που υπάρχουν στην Ελλάδα. Σύμφωνα λοιπόν με την Πανελλαδική Μελέτη Διατροφής & Υγείας (ΠΑ.ΜΕ.Δ.Υ.), που εκπονήθηκε από το τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, φάνηκε ότι μεγάλο ποσοστό του ελληνικού πληθυσμού, όχι μόνο στους ενήλικες αλλά και στα παιδιά, δεν προσλαμβάνει τις απαραίτητες ποσότητες σε κάποιες βιταμίνες όπως η βιταμίνη D και το φολικό οξύ και μέταλλα και ιχνοστοιχεία όπως το ασβέστιο και ο σίδηρος. Στον σίδηρο εντοπίστηκε χαμηλή πρόσληψη στο 35% του πληθυσμού, στο ασβέστιο στο 66%, στο φολικό οξύ στο 83%, ενώ στη βιταμίνη D το ποσοστό ανέρχεται στο 98%. Τα εν λόγω συστατικά είναι απαραίτητα για την ομαλή υγεία του ανθρώπινου οργανισμού και αντιλαμβάνεται κανείς ότι είναι σημαντικό να αυξηθεί η πρόσληψη τροφών που περιέχουν τα εν λόγω συστατικά και μέσω εμπλουτισμού κάποιων τροφίμων.

Ποια είναι τα τρόφιμα που επιλέγονται

Η επιλογή του τροφίμου φορέα πρέπει να γίνεται με βάση ορισμένα κριτήρια. Καταρχάς, το τρόφιμο πρέπει να καταναλώνεται από μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένου ομάδες χαμηλού εισοδήματος και άτομα που πιθανόν να βρίσκονται σε κίνδυνο ανεπάρκειας μικροθρεπτικών συστατικών. Επίσης, το τρόφιμο θα πρέπει να διανέμεται ευρέως μέσα στη χώρα έτσι ώστε να φτάνει σε όλες τις ομάδες-στόχους. Ακόμη, πρέπει να καταναλώνεται σε σταθερές ποσότητες, έτσι ώστε τα επίπεδα εμπλουτισμού του να υπολογίζονται με ακρίβεια. Επιπλέον, είναι σημαντικό το κόστος της προσθήκης του μικροθρεπτικού συστατικού στον φορέα να μην αυξάνει την τιμή του προϊόντος σε τέτοιο βαθμό που να μην μπορούν οι ομάδες-στόχοι να το καταναλώνουν συχνά. Τέλος, η δραστικότητα του προστιθέμενου συστατικού πρέπει να παραμένει υψηλή μετά από τις συνηθισμένες συνθήκες επεξεργασίας, μεταφοράς, αποθήκευσης και μαγειρέματος του εμπλουτισμένου τροφίμου. Για να δώσουμε πάλι ένα παράδειγμα, με βάση τη μελέτη ΠΑΜΕΔΥ που αναφέραμε παραπάνω εμπλουτίστηκε ψωμί για τοστ, το οποίο αποτελεί πηγή σιδήρου, ασβεστίου, βιταμίνης D και φολικού οξέος, συμβάλλοντας έτσι στην καθημερινή πρόσληψη των απαραίτητων ποσοτήτων, σε συνδυασμό με μια ισορροπημένη διατροφή. Αντίστοιχα παραδείγματα υπάρχουν πολλά διεθνώς. Για παράδειγμα από το 1992 έχει συσταθεί όλες οι γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία να λαμβάνουν συμπλήρωμα 400 μg φυλλικού οξέος ημερησίως, με σκοπό την μείωση γέννησης μωρών με νευρολογικά προβλήματα. Παρατηρήθηκε, όμως, φτωχή συμμόρφωση ως προς την σύσταση αυτή. Έτσι, ο οργανισμός τροφίμων και φαρμάκων της Αμερικής ανέπτυξε διαφορετική στρατηγική, που δεν είναι άλλη από τον εμπλουτισμό των δημητριακών σε φυλλικό. Σήμερα, υπάρχουν προτάσεις για ακόμη μεγαλύτερη αύξηση του φυλλικού στα εμπλουτισμένα προϊόντα, π.χ. γαλακτοκομικά. Γενικότερα, το φυλικό οξύ, ο σίδηρος, το ασβέστιο και η βιταμίνη D είναι ίσως τα συστατικά με τη μεγαλύτερη προσθήκη σε εμπλουτισμένα τρόφιμα παγκοσμίως. Όπως λοιπόν και να έχει τα εμπλουτισμένα τρόφιμα είναι μια ασφαλής επιλογή και ένα χρήσιμο μέσο να καλυφθούν οι ανάγκες του πληθυσμού σε κάποια απαραίτητα συστατικά και να βελτιωθεί έτσι τα επίπεδο υγείας.