Σακχαρώδης Διαβήτης: Μύθοι & αλήθειες

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) αποτελεί μία από τις πιο συχνά εμφανιζόμενες παθήσεις στην Ευρώπη και στην Αμερική, όπου σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας 171 εκατομμύρια άνθρωποι ή αλλιώς το 2,8% του παγκόσμιου πληθυσμού παρουσιάζει Σακχαρώδη Διαβήτη και υπολογίζεται πως μέχρι το 2030 το ποσοστό αυτό θα έχει σχεδόν διπλασιαστεί. Αυτό οφείλεται στα αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας και στην υιοθέτηση του δυτικού τρόπου ζωής που συνδέεται με την κατανάλωση έτοιμου πρόχειρου φαγητού, που είναι πλούσιο σε ζάχαρη, αλάτι,  «κακά» κορεσμένα και trans λιπαρά. 

Η υιοθέτηση της υγιεινής διατροφής σε συνδυασμό με τη φυσική δραστηριότητα αποτελούν τους βασικούς πυλώνες για την πρόληψη και αντιμετώπιση τους ΣΔ. Ωστόσο, πολλοί μύθοι κυκλοφορούν για τα τρόφιμα που επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά τα επίπεδα σακχάρου, με αποτέλεσμα συχνά οι ασθενείς με ΣΔ να έρχονται αντιμέτωποι με διατροφική πλάνη.

Με την συνεργασία της Γεωργίας Καπώλη, Κλινικής Διαιτολόγου- Διατροφολόγου, ΜSc Επιστημονική Διευθύντρια Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης & Μεταβολικού Ελέγχου ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Νεμέας, Αντιπροέδρου Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας, www.logodiatrofis.gr, www.activekids.gr, www.care24.gr, παραθέτουμε τους κυριότερους από αυτούς και τι πραγματικά ισχύει.

Τι πρέπει να ξέρεις σχετικά με τους μύθους για τον Σακχαρώδη Διαβήτη

Μύθος 1: Η κατανάλωση ζάχαρης προκαλεί διαβήτη

Η εμφάνιση ΣΔ είναι πολυπαραγοντική και δεν οφείλεται στην κατανάλωση μεμονωμένων τροφίμων. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι μπορούμε να φάμε όσα γλυκά και ζάχαρη θέλουμε, αλλά ότι ο ΣΔ ξεκινάει όταν μειώνεται ή αναστέλλεται η ικανότητα του οργανισμού να διασπάσει τα σάκχαρα. Ειδικότερα, το σώμα μας διαλύει ένα μεγάλο μέρος της τροφής που προσλαμβάνουμε σε γλυκόζη, έναν είδος σακχάρου που απαιτείται για την τροφοδότηση όλων των κυττάρων του οργανισμού μας. Φυσιολογικά, όταν τρώμε το πάγκρεας παράγει την ορμόνη «ινσουλίνη», η οποία βοηθά στην πέψη της τροφής, προκειμένου η γλυκόζη να μπει μέσα στα κύτταρα για να μπορέσουν να λειτουργήσουν. Η αλλαγή στη συχνότητα και ή ανεπαρκής ποσότητα έκκρισης της ινσουλίνης αυξάνει την ποσότητα σακχάρου στο αίμα (άρα η γλυκόζη δεν μπαίνει στα κύτταρα), με άμεσο αποτέλεσμα να εμφανίζεται ΣΔ, όπου ανάλογα με την αιτιολογία κατηγοριοποιείται και το είδος που εμφανίζεται: 

• ΣΔ τύπου 1: εμφανίζεται όταν το πάγκρεας δεν παράγει καθόλου ινσουλίνη και παρατηρείται σε νεαρά άτομα ή σε παιδιά. Οι ερευνητές λένε ότι μπορεί να ενεργοποιηθεί όταν κάτι πάει στραβά με το ανοσοποιητικό σύστημα, δηλαδή μπορεί να έχει αυτοάνοση αιτιολογία.
• ΣΔ τύπου 2: συμβαίνει όταν το πάγκρεας δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη ή η ινσουλίνη δεν λειτουργεί σωστά ή και τα δύο. Το υπερβολικό βάρος αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης ΣΔ2 και μπορεί να συμβεί σε άτομο οποιασδήποτε ηλικίας.
• Διαβήτης Κύησης: εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της κύησης συνήθως σε υπέρβαρες γυναίκες ή σε εκείνες που είχαν γονιδιακή προδιάθεση για ΣΔ.  

Συνεπώς, η  υπερβολική πρόσληψη τροφίμων πλούσιων σε λιπαρά και ζάχαρη, που αυξάνουν αλόγιστα την έκκριση ινσουλίνης, σε συνδυασμό με το υπερβολικό βάρος σώματος και τη μειωμένη φυσική δραστηριότητα, μπορεί να οδηγήσουν προοπτικά στη μείωση της ικανότητας του παγκρέατος να παράγει την παραπάνω ορμόνη και κατ’ επέκταση την αύξηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα, που μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση διαβήτη.

Μύθος 2: Όσοι έχουν ΣΔ πρέπει να αποφεύγουν τους υδατάνθρακες

Δεν είναι ίδιοι όλοι οι υδατάνθρακες! 

Προσοχή χρειάζονται τα τρόφιμα που περιέχουν απλά σάκχαρα και έχουν υψηλό γλυκαιμικό δείκτη (ΓΔ>60-70), όπως είναι τα αρτοσκευάσματα από λευκό αλεύρι, τα γλυκά, οι σφολιάτες, τα chips, το πρόχειρο φαγητό, τα βουτήματα,  μιας και κάνουν τη γλυκόζη στο αίμα να παραμένει σε υψηλά επίπεδα με αποτέλεσμα να παράγεται συνεχώς περισσότερη ινσουλίνη. Mε την πάροδο του χρόνου το σώμα παράγει όλο και λιγότερη ινσουλίνη και έτσι η γλυκόζη παραμένει σε υψηλά επίπεδα καταστρέφοντας τις αρτηρίες και δημιουργώντας καρδιαγγειακά και άλλα νοσήματα. 

Αντίθετα όσο χαμηλότερο ΓΔ (<55) έχει μια τροφή τόσο καλύτερα αφομοιώνεται, προκαλώντας μικρότερη έκκριση της ινσουλίνης και προστατεύοντας από απότομες μεταβολές του σακχάρου στο αίμα. Επιπλέον, οι τροφές με χαμηλό ΓΔ φαίνεται ότι όχι μόνον μειώνουν το ρυθμό της αποθήκευσης σωματικού λίπους (λιπογένεση), αλλά ευνοούν και τη λιπόλυση (διάσπαση λίπους), βελτιώνοντας τα επίπεδα σωματικού βάρους.

Τρόφιμα με σύνθετους υδατάνθρακες που έχουν χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη είναι τα: όσπρια, λαχανικά, δημητριακά/ζυμαρικά/ψωμί ολικής αλέσεως, κινόα, πλιγούρι.

Μύθος 3: Τα τρόφιμα πλούσια σε πρωτεΐνη κάνουν καλό στο Σακχαρώδη διαβήτη.

Η παρεξηγημένη αντίληψη για τους υδατάνθρακες οδηγεί συχνά στην αυξημένη κατανάλωση τροφίμων ζωϊκής προέλευσης (κοτόπουλο, γαλακτοκομικά, κρέας), η οποία μπορεί να έχει τελικά το αντίθετο αποτέλεσμα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι παραπάνω τροφές είναι πλούσιες σε κορεσμένα «κακά» λιπαρά, που συνδέονται με τον υψηλό κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών προβλημάτων όπως είναι ο ΣΔ. 

Μύθος 4: Απαγορεύονται τα γλυκά σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη.

Δεν υπάρχει κανένα επιστημονικό δεδομένο που να απαγορεύει την κατανάλωση φυσικών & πρόσθετων σακχάρων σε άτομα με διαβήτη. Η ένταξή τους στο καθημερινό διαιτολόγιο προϋποθέτει, όμως, τόσο την εφαρμογή του κανόνα του «μέτρου» όσο και τη σωστή κατανομή των σακχάρων στα διάφορα γεύματα της ημέρας. Τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη για να μην οδηγούνται σε φαινόμενα ‘στέρησης’ και να έχουν τη δυνατότητα να απολαμβάνουν καθημερινά τη γλυκιά γεύση στη ζωή τους θα πρέπει να μάθουν να κάνουν τις σωστές επιλογές. Μία καλή εναλλακτική της ζάχαρης είναι το επιτραπέζιο γλυκαντικό από εκχύλισμα του φυτού  stevia. Η  συγκεκριμένη γλυκαντική ουσία έχει το πλεονέκτημα πως  δεν  μεταβολίζεται από τον ανθρώπινο οργανισμό κι έτσι δεν παρέχει θερμίδες, ούτε επηρεάζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Αρχικά, η μείωση της ζάχαρης στην καθημερινότητα μπορεί να γίνει με μία απλή αντικατάστασή της από γλυκαντικό σε σκόνη ή δισκία στον καφέ, στα ροφήματα και στα γλυκά. 

Μύθος 5: Τα άτομα με διαβήτη απαγορεύεται να καταναλώνουν τρόφιμα που περιέχουν άμυλο, όπως ψωμί, μακαρόνια ή ρύζι!

Ένας από τους πιο ισχυρούς διατροφικούς μύθους μόλις ... καταρρίπτεται ! Κανένα ερευνητικό δεδομένο δεν επιβεβαιώνει την παραπάνω πρόταση, και κατά συνέπεια δεν απαγορεύεται σε καμία περίπτωση η κατανάλωση αμυλούχων τροφών. Η κατάλληλη διατροφική αγωγή στα άτομα με διαβήτη αφορά στον καταμερισμό των υδατανθράκων (αμυλούχα τρόφιμα) μέσα στην ημέρα, στην υιοθέτηση του κανόνα των μικρών & συχνών γευμάτων, καθώς και στην προτίμηση τροφίμων που είναι λιγότερο επεξεργασμένα (καστανό ρύζι, ολικής άλεσης προϊόντα κ.α.). Σημασία έχει η συνολική ποσότητα των καταναλωθέντων υδατανθράκων και όχι τόσο η ποιότητά τους. Βέβαια, προτιμότερη είναι  η επιλογή τροφίμων ολικής άλεσης, καθώς είναι πλούσια σε φυτικές ίνες που συμβάλλουν στην σταθεροποίηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.